İSTANBUL`UN DERSAADET OLDUĞU YILLAR

Prof. Dr. Nurhan Atasoy`un yıllar önce tesadüfen karşılaştığı büyük bir hazinenin küçük; ama pek değerli bir parçası gün yüzüne çıktı. 
Prof. Dr. Nurhan Atasoy`un yıllar önce tesadüfen karşılaştığı büyük bir hazinenin küçük; ama pek değerli bir parçası gün yüzüne çıktı.
 
Herkesin duyup bildiği, fakat pek az kimsenin gördüğü Yıldız Sarayı fotoğraf albümlerinden derlenen İstanbul fotoğrafları, `Yadigar-i İstanbul` adıyla Akkök Yayınları tarafından yayınlandı. Kitaba Yıldız Sarayı Silahhane Binası`nda bugün açılacak bir de sergi eşlik ediyor. Fotoğraflar alışılmışın aksine duvara asılan resimlerden değil, etrafa yerleştirilmiş masalarda, bordo kapaklı dev albümlerden izleniyor. Sergi 16 Mart`a kadar görülebilecek; ama bordo kapaklı kitap kalıcı... Prof. Dr. Nurhan Atasoy ve Akkök Şirketler Grubu İcra Kurulu Başkanı Mehmet Ali Berkman, dün düzenlenen bir basın toplantısıyla kitabın hikâyesini anlattı. Atasoy, 1970`lerde İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi`nde çalışırken keşfettiği koleksiyonu önceleri kendi arşivi için fotoğraflamış. Sonra daha kapsamlı bir katalog hazırlama fikri düşmüş aklına. Kütüphane müdürünün de desteğiyle 35 binden fazla fotoğraf, 5 yılda tek tek elden geçmiş. Ortaya ancak 17 cilde sığacak binlerce sayfa doküman çıkmış. Kimse bu çapta bir çalışmanın maliyetinin altına imza koymayınca öylece kalmış. 37 yıllık tanışıklığın rüyası, ancak bugün gerçekleşebilmiş.

2 bin 200`den fazla İstanbul görüntüsü arasından damıtılan 279 fotoğrafa ve 13 panoramaya, Başbakanlık Arşivi`ndeki fotoğrafçılıkla ilgili belgeler de eşlik ediyor. Asıl ağırlığı bugün ortadan kalkmış veya daha az tanınan veya değişilikliğe uğramış yapılara veren Atasoy, fotoğraflar arasına bir kahvehaneyi, bir hastane koğuşunu da koymuş. Kitap, hergün geçtiğimiz yerlerde, bir asırda nelerin değiştiğini de gösteriyor. Tophane`deki kocaman bina yok olmuş, tanıdık çeşmeler başka yerlere taşınmış, pek çok bina yıkılmamış; ama etrafı kalabalıklaştığından görünmez hale gelmiş. En eskisi 1857 tarihini taşıyan fotoğraflarda pek fazla insan görünmemesini, o dönemde hareketli görüntülerin çekilmesinin zorluğuna bağlıyor Atasoy.

Bir kısmı Sultan Abdülaziz ve Sultan Reşad devrinden, çoğunluğu ise Sultan II. Abdülhamid zamanından seçilmiş fotoğraflar, dönemin İstanbul`unun yanında sarayın İstanbul`a bakışını da yansıtıyor. Osmanlı`da fotoğrafın ortaya çıkışına ilişkin ipuçları arasında nüfus tezkerelerine fotoğraf konulması, suçluların fotoğraflarla belgelenmesi, yabancılara fotoğraf çekme izni verilmesi gibi çok ilginç konular var. Boğaziçi kıyılarında arsası olanların bu fotoğraflara özel bir ilgi göstermesi gerekiyor Atasoy`a göre. Çünkü yıkılmış bir köşkün fotoğrafını getiren arsa sahibi, aynını yaptırabiliyormuş. "Bunlar bilimsel birer kaynak." diyen Atasoy`un en büyük dileği araştırmaların devamı ve yeni ayrıntıların tarih belleğimize eklenmesi. Atasoy`un bundan sonraki isteği Yıldız Sarayı`nın içinde yaşananların anlatıldığı bir albüm kitap. Abdülhamid`i yakıştırılmış unvanların ardından tanıdığımızı söyleyen Atasoy, "Onun ne kadar Batı`ya açık olduğunu görmek için Yıldız`daki kütüphanesine bakmak bile tek başına yeterli." diyor.

Abdülhamid`in arşivi

İstanbul ve Anadolu`nun her köşesini; Mısır`dan Balkanlar`a, Arabistan`dan Kafkaslar`a kadar uzanan imparatorluk topraklarını; Japonya, Çin, Orta Asya, Rusya, Hindistan, Ortadoğu, Balkanlar, Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri`nin önemli şehirlerini fotoğraf karelerine kaydettiren Sultan Abdülhamid, affedeceği şahısları belirlemek için hapishanelerdeki katilleri bile objektif karşısına geçirmiş. Ortaya çıkan 911 adet albüm 1857-1920 yıllarını ayrıntılı şekilde anlatan birer belge. Toplam 36 bin 535 fotoğraf barındıran koleksiyonun bazı fotoğrafları zaman zaman sandıklara dolup yolculuklara da çıkmış. Yıldız Sarayı Kütüphanesi, 1924`te İstanbul Üniversitesi`nin hizmetine verilmişti. Albümdeki Mekke ve Medine ile Osmanlı coğrafyasına ait fotoğraflar ise geçtiğimiz yıl Kaynak Yayınları tarafından kitaplaştırılmıştı.

Boğaz`da arazisi olanlar dikkatli baksın

Yıldız Albümü`ndeki İstanbul fotoğrafları, Prof. Dr. Nurhan Atasoy`un emekleri ile kitaplaştı. Atasoy, "Boğaziçi kıyılarında arsası olanlar, bu fotoğraflara özel ilgi göstermeli. Çünkü yıkılmış bir köşkün fotoğrafını getiren arsa sahibi, aynını yaptırabilir." diyor.
 
Jülide Karahan
01/03/2007